Softenon weer op de markt

Softenon is sinds eind jaren 80 terug op de markt. Het geneesmiddel blijkt een krachtige ontstekingsremmer, waardoor het ontstaan van nieuwe bloedvaatjes kan worden verhinderd. Softenon wordt bijvoorbeeld ingezet voor de behandeling van kanker, maar ook tegen de bijwerkingen van medicijnen tegen lepra. Er worden verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de werking van Softenon bij andere ziektebeelden. Tegelijkertijd wordt er hard gewerkt aan het elimineren van de schadelijke bijwerkingen van Softenon. Voor de huidige gebruikers van Softenon is er het STEPS programma voor het controleren en monitoren van het gebruik van het geneesmiddel.

Tweede generatie

In Brazilië is Softenon sinds 1965 weer op de markt als kalmeringsmiddel bij leprapatiënten. Het bleek pijnstillend te werken, koorts te verminderen, huidlaesies te genezen en zenuwstoornissen te verminderen. Brazilië heeft wereldwijd de grootste populatie leprapatiënten en volgens artsen en patiënten is het medicijn van levensbelang. Zij zijn er van overtuigd dat de voordelen opwegen tegen de nadelen.

Echter, onderzoekers in Porto Alegre zagen dat er tussen 2005-2010 meer dan 100 kinderen zijn geboren met dezelfde afwijkingen als de Softenon slachtoffers in de jaren 60. Zij worden ook wel de tweede generatie Softenon slachtoffers genoemd. Slechte voorlichting over en veelvuldige (goedkope) verspreiding van dit medicijn zorgen hoogstwaarschijnlijk voor het hoge aantal slachtoffers. Ook het hoge aantal analfabeten kan zorgen voor meer slachtoffers, aangezien sommige zwangere vrouwen bij het zien van de verpakking met het plaatje van een zwangere vrouw met een groot kruis erdoorheen, het middel  aanzien voor een abortusmiddel.

Op de website van de Brazilian Association of Thalidomide Syndrome’s Victims vindt u een overzicht van het gebruik van Softenon in Brazilië. 

Andere diagnoses

Naast de behandeling van verschillende klachten bij leprapatiënten, wordt Softenon ook effectief ingezet bij de behandeling van mondzweren veroorzaakt door aids. Onderzoek bij Hiv-geïnfecteerde patiënten wijst uit dat Softenon ook effectief is bij ontsteking van het mondslijmvlies. Effectiviteit van Softenon is ook bewezen bij onderstaande diagnoses:

• Multipel myeloom: beter bekend als de ziekte van Kahler, waarbij sprake is van ongecontroleerde deling van kwaadaardige plasmacellen in het beenmerg.
• Myelodysplasie: stoornissen van het beenmerg waardoor de productie van bloedcellen is verstoord.
• Inflammatoire darmaandoening: hier vallen bijvoorbeeld de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa onder.
• Voorkómen van afweerreacties: een complicatie van een beenmergtransplantatie kan zijn dat het immuunsysteem van de ontvanger probeert de cellen van de donor op te ruimen, met afstoting tot gevolg. Softenon verkleint de kans op afweer van donorcellen.
• Ziekte van Behçet: dit is een chronische aandoening met ontstekingen die steeds terugkeren. Kenmerkend voor de ziekte zijn de zweertjes in de mond en op de geslachtsdelen. Ook in andere delen van het lichaam kunnen ontstekingen ontstaan. In het Erasmus Medisch Centrum worden patiënten waarbij de conventionele middelen niet helpen, op experimentele basis met Softenon behandeld. Het middel is effectief bij de behandeling van orale en genitale zweren.
• Lupus: een auto-immuunziekte. Er bestaat Systemische lupus waarbij alle lichaamsdelen kunnen worden aangetast. Het onderscheidt zich daarin van huidlupus, ook cutane of discoïde lupus genoemd, die alleen de huid aantast en meestal minder ernstig is. Een studie uit 1983 toonde aan dat van de 60 patiënten met discoïde lupus die waren behandeld met Softenon, 90% positief reageerde op de behandeling en 65% volledige herstelde. Bij 71% begonnen de klachten weer toen met de behandeling werd gestopt. Veel patiënten moesten met Softenon stoppen vanwege de bijwerkingen, maar er waren ook patiënten die Softenon jarenlang gebruikten zonder complicaties.

Bijwerkingen Softenon

De meest gevreesde bijwerkingen van Softenon zijn misvormingen aan het embryo. Een dosering van 25 of 50 mg per dag, 34 tot 50 dagen na conceptie is al voldoende gebleken om afwijkingen te veroorzaken aan het embryo. De afwijkingen aan handen en voeten die direct met de romp zijn verbonden is het meest berucht. Maar ook afwijkingen aan het spijsverteringskanaal, de neuraalbuis (hieruit ontwikkelt zich het centraal zenuwstelsel) en afwijkingen aan ogen en oren en andere weefsels/organen komen veel voor.

Een ernstige bijwerking van Softenon bij volwassenen is perifere neuropathie: beschadiging van de zenuwen. De neurologische symptomen kunnen verdwijnen na stoppen met inname van Softenon, maar bij sommige patiënten zijn deze klachten blijvend gebleken. Hoe vaak neuropathie voorkomt, is niet duidelijk en verschilt per studie. Klachten uiten zich in de vorm van een doof gevoel, een verlies van gevoel in handen en voeten en pijnlijke krampen. De bijwerking slaperigheid komt ook veel voor en is vaak aanleiding om de dosering te verminderen of soms te stoppen. Andere bijwerkingen zijn constipatie, misselijkheid, depressies, jeuk, rode handpalmen, gewichtstoename en droogheid van slijmvliezen. Uit onderzoeken naar Softenon zijn nog andere bijwerkingen naar voren gekomen: tromboflebitis (haardvormige ontsteking van de aderwand, met vorming van stolsels) en trombose (vorming van bloedstolsels).

Celgene

Celgene is een internationaal biofarmaceutisch bedrijf dat zich richt op het ontdekken, ontwikkelen en op de markt brengen van innovatieve geneesmiddelen voor de behandeling van kanker en ernstige ontstekings- en immuunziekten. Een voorbeeld hiervan is het op de markt brengen van Thalidomide (Softenon) voor patiënten met ernstige zeldzame ziekten die weinig baat hebben bij andere behandelmogelijkheden. Sinds 1992 heeft Celgene patent op Thalidomide. In 1998 is het geneesmiddel goedgekeurd door de FDA (Food and Drug Administration) in Amerika. Celgene doet tegenwoordig veel onderzoek naar het ontwikkelen van aangepaste geneesmiddelen, zogenoemde cousins van Thalidomide, waarbij de schadelijke bijwerkingen van Thalidomide worden geminimaliseerd. In 2006 bedroeg de omzet van Thalidomide 433 miljoen dollar, voor Celgene een groot deel van hun totale opbrengsten. In deze powerpoint presentatie staat de geschiedenis van Celgene omschreven, de strategie van deze farmaceut en hun toekomstperspectief.

STEPS programma

Het voorschrijven, afleveren en gebruik van thalidomide kan alleen als aan strenge regels wordt voldaan. Het voorschrijven van Softenon vereist participatie van artsen, apothekers en patiënten in het S.T.E.P.S.® programma (System for Thalidomide Education and Prescribing Safety) om teratogeniciteit te voorkomen. Dit programma omvat richtlijnen rondom de registratie van de voorschrijvende artsen, de afleverende apothekers en de ontvangende patiënten, voorlichting over de gevaren, een beperkte hoeveelheid thalidomide die per recept wordt afgegeven en de controle op mogelijke zenuwschade bij sommige patiënten.

Patiënten dienen te worden geïnformeerd over de voor- en nadelen van Softenon. De patiënt moet volledig geïnformeerd zijn en toestemming geven voor de behandeling. Vrouwen mogen absoluut niet zwanger zijn voordat met de behandeling wordt begonnen. Vrouwen en mannen dienen betrouwbare contraceptie toe te passen vanaf de eerste maand voor de start van de behandeling, en 3 maanden na het stoppen van de behandeling. Er bestaat kans op abortus, miskramen en afwijkingen aan het kind. Een studie naar de basisconditie van de zenuwen wordt aanbevolen. Neurologische testen zouden tenminste één keer per 6 maanden herhaald moeten worden. Zijn er verschijnselen van klinische tekenen of symptomen van neuropathie dan moet met Softenon worden gestopt. Om andere minimale bijwerkingen te verminderen zou de dosering per dag lager kunnen worden. In het Duitstalige document van Celgene staan de veiligheidsmaatregelen bij het gebruik van Softenon genoemd. Voor de Nederlandse situatie is er een soortgelijk document voor het Thalidomide Risk Management Programma, speciaal opgesteld voor Multipel Myeloom Patiënten.

Referenties:

Efficacy and safety of bortezomib, thalidomide, and lenalidomide in multiple myeloma: An overview of systematic reviews with meta-analyses. Aguiar PM, de Mendonça Lima T, Colleoni GWB, Storpirtis S. Crit Rev Oncol Hematol. 2017 May;113:195-212. Review.

A Brighter Side to Thalidomide: Its Potential Use in Immunological Disorders. Millrine D, Kishimoto T. Trends Mol Med. 2017 Apr;23(4):348-361.

Thalidomide for inflammatory bowel disease: Systematic review. Bramuzzo M, Ventura A, Martelossi S, Lazzerini M. Medicine (Baltimore). 2016 Jul;95(30).

TNF-alpha antagonists and thalidomide for the management of gastrointestinal Behçet's syndrome refractory to the conventional treatment modalities: a case series and review of the literature. Hatemi I, Hatemi G, Pamuk ON, Erzin Y, Celik AF. Clin Exp Rheumatol. 2015 Nov-Dec;33(6 Suppl 94):S129-37. Epub 2015 Oct 20. Review.

Treatment of Behçet's disease with thalidomide. Hamza MH.  Clin Rheumatol. 1986 Sep;5(3):365-71.

Thalidomide in the treatment of sixty cases of chronic discoid lupus erythematosus. Knop J, Bonsmann G, Happle R, Ludolph A, Matz DR, Mifsud EJ, Macher E.

Management of Thalidomide Toxicity. J Support Oncol. J Support Oncol. 2003 Sep-Oct; 1(3): 194–205.

 

Bronnen:

Lupus en Softenon (THALIDOMIDE)

Thalidomide opnieuw in belangstelling.pdf

www.apotheek.nl

Braziliaanse Thalidomide website